T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivlerine göre Osmanlı yargı örgütü

Abstract or Introduction

"Osmanlı Yargı Örgütü" isimli bu kitap; akademik çevrelere, hukuk öğrencilerine, hukuk mesleğine gönül verenlere, Osmanlı hukuk tarihine ilgi duyanlar ve yabancı araştırmacılara kaynak için hazırlanmıştır. Kronolojik ve dramaturjik olarak ana hatlarıyla ilgili dönemlere ve kurumlara dair belge ve fotoğraflarla Osmanlı Devleti'nin hukuk eğitimi ve yargı örgütünü sadeleştirilmiş bir üslupla anlatılmaktadır.

Türkler, milattan Önce 209 yılında Mete Han'ın kurduğu ilk ordu ile dünyaya nizam getirmeye başlamış ve bu amaçla çeşitli coğrafyalarda muhtelif devletler kurarak “Adalet”i tahsis etmeye çalışmıştır. Osmanlı Devleti, hüküm sürdüğü 600 yıl boyunca bir dizi yönetsel ve hukuksal reformlar yaptı. Ceza, ticaret ve usul kodlamaları batı etkisinde kalmasına rağmen medeni hukuk da İslam hukuku referans alınarak kanunlaştırıldı.

Ancak Osmanlı hukuk reformunda kalıcı Aile hukuku yapılmadı. Bu konular İslam hukuku ve imparatorluğun içinde yaşayan çeşitli azınlık cemaatlerin dinsel hukukları tarafından ele alındı. Dolayısıyla Osmanlı Devleti'nin hukuk sitemi, hukuk eğitimi, mahkemeyapısı ve yargı örgütü, özellikle Fransız sisteminden esinlenerek farklı ülkelerden alınan normları kullanan karma bir sistemdir.

Osmanlı Devleti'nin bu karma hukuk eğitimi ve yargı örgütü, devletindağılıp parçalanmasından sonra kurulan birçok yeni dev-letlerin “Adalet”sisteminin de iskeletini oluşturmuştur. Osmanlı Devleti’nin yüzyıllar boyunca üç kıtaya hükmedebilmesinin asıl nedeni, devletin idari birimlerinin temel dayanak noktasının adalet üzerine inşa edilmesidir. Adalet ve diğer idari görevlerin birbirleri ile yakından ilgili olmasının en önemli gerekçesini bu gereklilik oluşturmuştur.

Osmanlı adalet anlayışının devlet geleneği ve İslam anlayış kültürüne ilişkin özelliklerinden başlayarak, hukuk ve yargı erklerine genel bir bakış yapılmak suretiyle hukuk eğitimi ve yargı örgütü değerlendirilmektedir. Böylelikle, başta kadıların eğitimi, tayini, yardımcıları, adli ve idari görevleri incelenerek, kadılık kurumunun ortadan kalkması gibi hususlar çalışmanınilgi alanına dâhil olmakta, konu kurumsal bir değerlendirmeyle aktarılmakta-dır.