Invloeden op de beslissing van outsourcen in het MKB

Inhoudsopgave

Hoofdstuk 1: Inleiding
1.1 Wetenschappelijke en maatschappelijke relevantie
1.2 Leeswijzer

Hoofdstuk 2: MKB-ondernemer & de sector van de onderneming
2.1 MKB-ondernemers
2.1.1 Novice ondernemer
2.1.2 Serial ondernemer
2.1.3 Portfolio ondernemer
2.2 Sector MKB onderneming
2.2.1 High-tech sector
2.2.2 LMT (laag-medium technologie) sector
2.3 Conclusie

Hoofdstuk 3: Besluitvorming
3.1 Besluitvorming
3.2 De uitkomst-georiënteerde besluitvorming en de proces-georiënteerde besluitvorming
3.3 Besluitvorming in het MKB
3.4 Conclusie

Hoofdstuk 4: Outsourcing in het MKB
4.1 Outsourcing
4.2 Voordelen outsourcen
4.3 Risico ’ s outsourcen
4.4 Conclusie

Hoofdstuk 5: Analyse
5.1 Verbanden tussen type ondernemer, sector en besluitvorming
5.2 Verbanden tussen type ondernemer, sector en outsourcing in het MKB
5.3 Verbanden tussen besluitvorming en outsourcing in het MKB
5.4 Verbanden tussen de ondernemer, sector, besluitvorming en outsourcing in het MKB

Hoofdstuk 6: Conclusie
6.1 Beperkingen onderzoek en aanbevelingen voor vervolgonderzoek

Referenties:

Appendix:

Hoofdstuk 1: Inleiding

Midden-klein bedrijf (MKB) beheerst een groot deel van de Nederlandse markt. 99% van de bedrijven in Nederland bestaat uit MKB (Bouwer & Vogels, 2008). MKB wordt in dit onderzoek gedefinieerd als een bedrijf met minder dan 500 werknemers in dienst (Rothwell & Zegveld, 1982). Maar veel MKB’ers kunnen nog veel concurrentievoordeel halen in het outsourcen (Bouwer & Vogels, 2008). Jarenlang was het outsourcen van activiteiten alleen maar bestemd voor de grotere ondernemingen. Dit kwam omdat voor veel MKB’ers outsourcen nog vreemd was en het MKB hierdoor aarzelde om te gaan outsourcen. Maar de laatste jaren komt er een omslag in de MKB-cultuur en komt outsourcen steeds vaker voor. Outsourcen wordt vaak gedaan om expertise binnen te halen dat het MKB niet heeft of omdat het goedkoper is en er financieel voordeel uit kan worden gehaald (Horsten, 2007). Meestal heeft het MKB ook te weinig tijd om alles zelf te doen. Ondanks de positieve punten zijn er ook negatieve punten aan het outsourcen. Zo meldt de Volkskrant (2006) dat door het outsourcen in het MKB al 13% van de banen zijn geschrapt. Omdat de trend van outsourcen naar het buitenland voort zal worden gezet, is de verwachting dat er de komende drie jaar nog meer ontslagen zullen komen als gevolg van het outsourcen in het MKB.

Dat het outsourcen de laatste jaar sterk is gegroeid is vooral te danken aan de ontwikkeling van de Informatie Technologie (IT) (Dierckx & Stroeken, 1998). IT is de dragende kracht achter innovatie en outsourcing. Dankzij IT kunnen bedrijven sneller, meer individueel gericht en betrouwbaardere producten of services aanbieden aan de klant. Daarom komt het IT onderdeel van het MKB naar voren in dit onderzoek. IT heeft naast invloed op outsourcen, ook invloed op de organisatiestructuur van een organisatie. Om IT optimaal te benutten moet er een vlakker en flexibele structuur aanwezig zijn in het bedrijf. Omdat MKB en outsourcen nog in een groeiende fase zit en IT hier een rol in speelt is het doel van dit literatuuronderzoek om dit in kaart te brengen. Omdat de ondernemer veel invloed heeft op de MKB-onderneming worden er verschillende typen ondernemerschap ook aan de kaak gesteld. Daarom luidt de onderzoeksvraag als volgt:

In welke mate is de outsource-beslissing van een MKB-ondernemer afhankelijk van het type MKB- ondernemer (novice, serial en portfolio ondernemer) en de sector van zijn MKB- onderneming (hightech/laag-medium technologie)?

Er zijn drie concepten, namelijk outsourcing, besluitvorming, type MKB-ondernemer & de sector van de MKB-onderneming. Elk concept vormt zijn eigen hoofdstuk. Ten eerst zullen de drie concepten apart belicht worden aan de hand van een theoretisch kader. Elk hoofdstuk eindigt met een conclusie waarin de deelvragen worden beantwoorden. Vervolgens zal een analyse volgen waarin de verschillende concepten met elkaar vergeleken worden en de invloeden van alle drie de concepten bij elkaar. Ten slotte volgt een conclusie, waarmee de onderzoeksvraag beantwoordt zal worden. Zoals te zien is in figuur 1 (pagina 8).

Om de onderzoeksvraag te beantwoorden zijn de volgende vier deelvragen geformuleerd:

1) Wat zijn de kenmerken van de novice, serial en portfolio ondernemer en wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen de typen ondernemers?
2) Wat zijn de kenmerken van de high-tech en LMT (laag-medium technologie) sector?
3) Wat voor typen besluitvorming zijn er en wat zijn de kenmerken?
4) Wat zijn de voordelen en risico’s van outsourcen?

1.1 Wetenschappelijke en maatschappelijke relevantie

De wetenschappelijke relevantie van dit onderzoek is om toe te lichten welke invloeden ervoor zorgen dat MKB wel of niet gaat outsourcen. De voordelen en nadelen van outsourcen in het MKB is al aanwezig in de huidige wetenschappelijke literatuur (Kakabadse, & Kakabadse, 2005; Gregorio, Musteen, & Thomas, 2009; Hoecht & Trott, 2006). Maar welke invloeden in het MKB zorgen voor het outsourcen is in de huidige wetenschappelijke literatuur nog beperkt aanwezig, dit komt mede doordat ook in de maatschappij MKB nog terughoudend is ten opzichte van outsourcen. Door middel van dit literatuuronderzoek wordt er meer inzicht gegeven over de invloeden van de type ondernemer, de sector van de onderneming en de type besluitvorming of een MKB-onderneming wel of niet gaat outsourcen.

De maatschappelijke relevantie is dat dit onderzoek ervoor kan zorgen dat het MKB eerder geneigd is tot outsourcen. Ten eerste door het te bespreken en aan te tonen dat outsourcen in het MKB kan en dat het voordelen oplevert als er ook naar de risico’s wordt gekeken. Daarnaast kunnen adviesorganisaties voor het MKB ervoor zorgen dat er meer wordt geoutsourcet in het MKB. Naar aanleiding van dit onderzoek kunnen ze bijvoorbeeld cursussen geven om de ondernemers een bepaalde type besluitvorming en bepaalde karaktereigenschappen aan te leren zodat ondernemers in de MKB eerder gaan outsourcen. Ze kunnen ook aangeven wat de kenmerken zijn van de sectoren en aangeven welke sector ideaal is voor outsourcen, zodat ondernemers in deze sector eerder gaan outsourcen. Het doel van dit onderzoek is niet dat alle MKB-ondernemingen gaan outsourcen, maar het doel van dit onderzoek is om de kennis te vergroten onder MKB-ondernemingen dat outsourcen in MKB voordelen heeft als de situatie van de MKB-ondernemingen kenmerken heeft die positief zijn ten opzichte van outsourcen.

1.2 Leeswijzer

Dit onderzoek bestaat uit een inleiding, 3 theoretische hoofdstukken, de analyse en vervolgens de conclusie. De 3 theoretische hoofdstukken bestaan uit de volgende onderdelen:

- Hoofdstuk 2: MKB-ondernemer & de sector van de onderneming.
- Hoofdstuk 3: Besluitvorming
- Hoofdstuk 4: Outsourcing in het MKB

In hoofdstuk 2 zal zowel deelvraag 1 als 2 worden behandeld. Ten eerste worden de kenmerken en karaktereigenschappen van de novice, serial en portfolio ondernemer besproken en de verschillen met andere ondernemers. Daarna zal de marktstructuren van de high-tech en LMT sector worden toegelicht. Afsluitend zal er een conclusie komen om deelvraag 1 en 2 te beantwoorden. Vervolgens zal in hoofdstuk 3 worden gekeken naar welke typen besluitvormingen er bestaan en wat het inhoudt. Daarna zal de besluitvorming in de MKB worden besproken. Vervolgens zal door middel van een conclusie deelvraag 3 beantwoord worden. In hoofdstuk 4 worden de voordelen en risico’s behandeld van outsourcen. Afsluitend zal er een conclusie komen om deelvraag 4 te beantwoorden. Hoofdstuk 5 is de analyse. Hierin wordt eerst hoofdstuk 2 en 3 geanalyseerd. Met analyseren wordt bedoeld dat er gekeken wordt of er verbanden tussen de hoofdstukken zijn en deze verbanden worden besproken. Vervolgens wordt hoofdstuk 2 en 4 geanalyseerd. Dan hoofdstuk 3 en 4. Hierna worden hoofdstuk 2, 3 en 4 geanalyseerd. Tot slot is er hoofdstuk 6: conclusie. Hierin wordt de onderzoeksvraag beantwoord. Daarnaast worden de beperkingen van dit onderzoek besproken en wordt er gekeken naar eventuele vervolgonderzoeken.

Abbildung in dieser Leseprobe nicht enthalten

Figuur 1: Indeling scriptie

Hoofdstuk 2: MKB-ondernemer & de sector van de onderneming

In dit onderdeel worden de typen MKB-ondernemer en de sector de van de MKB-onderneming besproken. Met de sector wordt bedoeld of er sprake is van sterke aanwezigheid van technologie (high-tech) of lage aanwezigheid van technologie (laag-medium technologie). Deze twee onderdelen zijn gekozen omdat zij van invloed zijn op de daadwerkelijke outsource beslissing van een MKBonderneming. Als eerst worden drie verschillende MKB-ondernemers gekwalificeerd en beschreven. Daarna wordt de sector van het MKB besproken.

2.1 MKB-ondernemers

Er zijn drie soorten ondernemer die worden besproken: novice, serial en portfolio ondernemer. Elke ondernemerschap stijl wordt apart besproken. In de huidige literatuur is er geen eenduidige definitie van een ondernemer. Er zijn verschillende definities. De allereerste definitie van ondernemer is: ‘de ondernemer is een individu wie zijn functie is om nieuw combinaties te vinden van productiemiddelen en dit uit te voeren’(Carland , Hoy, Boulton, & Carland, 1984). Andere definitie van een ondernemer is: ‘een ondernemer is een individu wiens primaire verantwoordelijkheid is om de benodigde bronnen te verzamelen voor het starten van een bedrijf’(Smith, 1967). Een derde definitie van een ondernemer is: ‘een ondernemer is iemand die rationale beslissingen neemt en wie het risico neemt en management biedt aan het bedrijf’. Het grote verschil tussen een ondernemer en manager is het risico (Carland, Hoy, & Carland, 1988). In deze scriptie wordt de laatste definitie gehanteerd. Want deze definitie is het minst gedateerd en komt hierdoor het dichtst in de buurt van de moderne definitie van een ondernemer. Daarnaast geeft de definitie duidelijk het verschil aan tussen een manager en een ondernemer, namelijk het nemen van risico en het leiden van een bedrijf. De definitie van Smith gaat alleen over het opstarten van een bedrijf, terwijl een ondernemer ook moet omgaan met het managen van het bedrijf. De eerste definitie gaat alleen over de mogelijkheden en de innovatieve kant van een ondernemer, terwijl het leiden van een bedrijf een belangrijk onderdeel is van een ondernemer.

2.1.1 Novice ondernemer

Een novice ondernemer is een individu met geen ervaring als eigenaar van een bedrijf, alsmede het opstarten van een bedrijf, een erfgenaam, of het kopen van een onafhankelijk bedrijf. Maar het individu heeft wel een deel aandelen in bezit van een onafhankelijk bedrijf dat nieuw, gekocht of van een erfgenaam is (Westhead, Ucbasaran, & Wright, 2005). Dus het belangrijkste kenmerk van een novice ondernemer is dat deze ondernemer geen ervaring heeft in het ondernemerschap maar wel aandelen bezit. Maar wat onderscheid de novice ondernemer van andere ondernemers? Een novice ondernemer gebruikt nauwelijks informatie ten opzichte van andere ondernemers. Bij informatie moet je denken aan informatie van vrienden, familie, bankiers, ‘business angels’ en werknemers. Als novice ondernemers gebruik maken van informatie dan komt deze informatie veelal van lokale bedrijven, ontwikkeling agency, business link, consultants of van de nationale overheid. Dit verschil komt veelal door het ontbrekende karakter van ervaring als ondernemer. Hierdoor ontbreekt het netwerk dat ervaren ondernemers wel hebben. Het grote nadeel die novice ondernemer hebben ten opzichte van andere ondernemers is dat de onderneming vaker failliet gaat (Flores-Romero, & Blackburn, 2005). Dit komt doordat de ondernemer minder gemotiveerd is en minder bekwaam is om de onderneming te laten voortbestaan. Een ander verschil is dat de novice ondernemer volgens Westhead en Wright (1998) twee redenen heeft om een onderneming te starten. Ten eerste is dit de behoefte aan onafhankelijkheid. Dus niet meer onder een baas willen werken. De tweede reden is dat een novice ondernemer behoefte heeft aan erkenning. Wat opvalt aan de novice ondernemer is dat ongeveer de helft van de novice ondernemers in de Groot-Brittannië doorgaat met ondernemen na het sluiten van hun eerste onderneming (Flores-Romero, & Blackburn, 2005). De novice ondernemer wordt dan een serial ondernemer. De andere helft van de novice ondernemers wordt werkeloos of werknemer in een ander bedrijf en stopt met ondernemen.

2.1.2 Serial ondernemer

Serial ondernemer is door Hyytinen en Ilmakunnas (2007) als volgt gedefinieerd: ‘Serial ondernemers starten herhaaldelijk bedrijven op die in het verleden een bedrijf hebben verkocht of gesloten. Die ze gedeeltelijk runnen en beheersen en die nu door een ander worden gerund, mogelijk door een nieuw bedrijf die ze nu gedeeltelijk beheersen’. Kortom een serial ondernemer is een ondernemer die ervaring heeft met het opstarten van bedrijven en dit herhaaldelijk doet. Volgens het artikel zijn de kansen groter dat werknemers met ervaring als ondernemer een eigen bedrijf starten dan werknemers zonder ervaring. De reden waarom een serial ondernemer een onderneming start is meestal vanwege de behoefte aan persoonlijke ontwikkeling (Westhead & Wright, 1998). Daarom blijven ze vaak niet lang bij een bedrijf, want ze willen zich blijven ontwikkelen door nieuwe uitdagingen te zoeken. Daarnaast hebben serial ondernemers een meer behoedzamere blik op situaties en zoeken ze vaker naar situaties waarbij onzekerheden minder aanwezig zijn. Dit doen ze door meer controle te krijgen. Met controle wordt bedoeld dat ze meer focussen op het behalen van doelen en weggaan uit een bedrijf in een doelmatig tijdsduur, waarin ze hun doelen halen. Hierdoor positioneren ze zichzelf in zo’n situatie dat ze op tijd weer kunnen focussen op hun nieuwe onderneming. Een serial ondernemer verandert dus vaak van onderneming. Doordat serial ondernemers van de ene onderneming naar de andere gaan, financieren ze hiermee grotendeels hun ondernemingen. Zij halen dus geld uit vorige ondernemingen die zij al hebben verlaten om een nieuwe onderneming te starten. Serial ondernemers halen hun informatie vaak bij andere ondernemers (Westhead, Ucbasaran, Wright, & Binks, 2005). Daarnaast halen ze informatie van klanten, persoonlijke vrienden, financiers, werknemers en technische literatuur.

2.1.3 Portfolio ondernemer

Portfolio ondernemer zijn individuen die een klein of groot aandeeleigenaar is in twee of meer onafhankelijke ondernemingen die nieuw, gekocht en/of van een erfgenaam zijn (Westhead, Ucbasaran, & Wright, 2005). De kenmerk van een portfolio ondernemer is dat deze meerdere ondernemingen tegelijk heeft. De ‘core’ activiteit van een portfolio ondernemer is dat de ondernemer tegelijkertijd eigenaar is en participeert in een portfolio van ondernemerschap interesses (Carter, & Ram, 2003). Hierdoor heeft een portfolio ondernemer meerdere bedrijfsactiviteiten en is de portfolio ondernemer meestal aanwezig in meerdere sectoren. Daarom is de portfolio ondernemer niet veel aanwezig in de markt, want dit maakt de portfolio ondernemer uniek en schaars. De motivaties van portfolio ondernemers zijn heel divers, ondanks de schaarste. Het verschilt van investeren in verschillende sectoren en hun kapitaal verplaatsen naar verschillende bedrijven waar er vraag naar is. Tot kleine onderhandelaren die zorgen voor diversiteit in economische activiteiten, om zo een optimale strategie te realiseren. In het algemeen is hun hoofdreden dat ze persoonlijke rijkdom willen. Een portfolio ondernemer verschilt op veel vlakken ten opzichte van andere ondernemers. Zo zijn vaak een van hun ouders al ondernemer geweest (Westhead, Ucbasaran, Wright, & Binks, 2005). Hierdoor hebben ze meestal al competenties ontwikkeld, een netwerk van contacten gecreëerd en een reputatie opgebouwd. Bij de ontwikkelingen van portfolio ondernemers is de behoefte van manager kwaliteiten veel sterker aanwezig dan bij andere ondernemers. Dit komt door de grote hoeveelheid portfolio aan bedrijven dat ze hebben. Ze hebben ook in meer bedrijven gewerkt dan andere ondernemerschap stijlen. Door de grote diversiteit van portfolio ondernemers zijn ze veel innovatiever dan andere ondernemers. Zo vinden ze vaak nieuwe oplossingen, structuren of systemen op probleemvraagstukken. Daarnaast valt op dat een portfolio ondernemer liever in een team werkt dan alleen eigenaar is.Dit heeft ook invloed op de kwaliteiten en de bronnen die ze nodig hebben. Ze gebruiken de teamleden om verantwoordelijkheden te delegeren, meer expertise te creëren en toegang tot een grotere netwerk te krijgen. Want de partners leveren weer nieuwe contacten voor het netwerk.

2.2 Sector MKB onderneming

In deze paragraaf zal eerst de high-tech sector worden besproken en daarna de LMT sector. Technologie is een belangrijk onderdeel in beide sectoren, daarom zal worden uitgelegd wat technologie betekent. Technologie is een breed concept dat gerelateerd is aan hoe mensen hun instrumenten en kennis gebruiken om oplossingen te vinden voor hun problemen (Mohr, & Slater, 2009).

2.2.1 High-tech sector

High-tech refereert aan grensoverschrijdende of geavanceerde technologie (Mohr, & Slater, 2009). Dit betekent automatisch dat de definitie voor high-tech verandert door de tijd heen. Zo was vroeger de televisie high-tech en nu is dat al als standaard geaccepteerd. De domeinen die meestal high-tech componenten hebben zijn o.a. gebieden als informatie technologie, telecommunicatie, internet infrastructuur. Hierdoor is high-tech ook niet verbonden aan een bepaalde sector. Het kan voorkomen in meerdere vormen en in verschillende sectoren. Wat gemeenschappelijke marktstructuren zijn voor de high-tech sector zijn: marktonzekerheid, technologie onzekerheid en veranderende concurrentie.

1) Marktonzekerheid houdt in hoeverre een bepaald technologie kan voldoen aan de behoeftes van de klanten. De behoeftes van klanten veranderen continu, net zoals de markt. Zo kan de huidige technologie voldoen voor de markt, maar kan dat morgen alweer veranderd zijn.
2) Technologie onzekerheid gaat over de onzekerheid dat een bedrijf niet kan weten of een bedrijf bepaald technologie kan leveren dat voldoet aan bepaalde specifieke behoeftes. Dit houdt in dat bij een nieuwe technologie niet kan weten of het aan de beloofde kwalificaties voldoet, of er nog bijeffecten zijn. Of de nieuwe technologie zorgt dat oudere technologie verouderd is en dat deze technologie de standaard is geworden.
3) Veranderende concurrentie refereert aan zowel de intensiteit als de veranderlijkheid van de competitie omgeving is en onzekerheid over concurrentie en hun strategie. Het gaat er vooral om te kijken hoe de competitiestrijd in de toekomst zal zijn. Wie zijn dan de concurrentie? Welke competitie strategieën zullen dan worden gebruikt? Tegen welke producten zal dan worden geconcurreerd?

Daarnaast opereren high-tech industrieën in een omgeving van snelle product ontwikkeling en veroudering (Hills, & Sarin, 2003). Bedrijven die zo snel mogelijk hun product/technologie op de markt als markstandaard weten te vestigen zullen succesvol zijn.

2.2.2 LMT (laag-medium technologie) sector

LMT is in het algemeen gedefinieerd als ‘lage R&D (research & development) investering en deze industrieën zijn ontvangers van technologie en nieuwe ideeën’ (Heidenrich, 2009). De LMT sector staat, net als MKB, centraal in de economie (Robertson, & Smith, 2009). Als je kijkt naar output, kapitaal investering en werknemers bestaat de economie van Europa, Japan en de Verenigde Staten voor 90% uit LMT. De markt van LMT bestaat voornamelijk uit markten die in de ‘volwassen’ fase zitten van de product levens cyclus. Dit houdt in dat er weinig groei meer in de markt zit. Meestal zijn deze markten ook nog onderworpen aan overcapaciteit en hoge aanwezigheid van prijscompetitie in plaats van productdifferentiatie. Dit betekent niet dat LMT niet belangrijk is, want de interactie tussen LMT en high-tech sectoren zorgt voor groei en ontwikkeling. De output van de high-tech sector heeft alleen maar waarde in samenwerking met output van minder onderzoek intensieve sectoren. De LMT sector zorgt ervoor dat de high-tech componenten in bestaande producten en productie processen komen. Daarnaast zorgt de LMT sector ervoor dat de technologie bij de klanten komen, aangezien het grotendeels de markt bezit.

High-tech sector is meer gericht op product innovatie, terwijl de LMT sector meer gericht is op proces, organisatie en marketing innovaties (Heidenrich, 2009). Doordat de LMT sector zo gericht is op proces innovatie geeft het nogmaals aan dat de markt sterk gericht is op prijscompetitie. Het doel van proces innovatie is namelijk zorgen voor efficiency en schaalvoordelen. Daarom zijn veel LMT bedrijven geconcentreerd in lage loonlanden. Hier kunnen ze hun productie goedkoper maken en daardoor beter op prijs concurreren.

Doordat LMT bedrijven meer gericht zijn op kennis die wordt overgedragen van de high-tech bedrijven, zijn ze vooral gespecialiseerd in absorptie capaciteit (Kreinsen, Jacobson, & Laestadius, 2005). Absorptie capaciteit betekent: ‘Het vermogen om gecodificeerde en wetenschappelijk geproduceerde elementen van kennis van verschillende, meestal externe, bronnen te integreren en te gebruiken’. Om absorptie capaciteit te vergroten worden LMT bedrijven vaak gekarakteriseerd door een strakke divisie van arbeid, veel routine taken en meestal gebruik van geen of semi-lage kwalificatie werknemers.

2.3 Conclusie

In deze conclusie wordt eerst deelvraag een beantwoord: Wat zijn de kenmerken van de novice, serial en portfolio ondernemer en wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen de typen ondernemers?

Daarna wordt deelvraag twee beantwoord: Wat zijn de kenmerken van de high-tech en LMT (laagmedium technologie) sector?

De novice ondernemer is een ondernemer met geen ervaring in het opstarten of kopen van een bedrijf. Door het ontbreken van ervaring en een netwerk haalt de novice ondernemer zijn informatie uit consultants of overheidsinstellingen. Er zijn twee redenen waarom een novice ondernemer een bedrijf start: onafhankelijkheid en erkenning.

Een serial ondernemer start of beheert achter elkaar bedrijven. Het financiert zijn nieuwe bedrijf door het verkopen van zijn vorige onderneming. De reden voor een serial ondernemer om een bedrijf starten is vanwege persoonlijke ontwikkelingen. De serial ondernemer zoekt situaties op dat zekerheden biedt. Informatie haalt de serial ondernemer bij andere ondernemers, vrienden, familie, financiers, werknemers en technische literatuur.

De portfolio ondernemer start en beheert meerdere bedrijven tegelijk in meerdere sectoren. De reden om een onderneming te starten verschilt per portfolio ondernemer. Maar de hoofdreden is dat ze persoonlijke rijkdom willen. Vaak is een van de ouders van de portfolio ondernemer al ondernemer geweest. Hierdoor heeft de portfolio ondernemer al competenties ontwikkelt, een netwerk van contacten en een reputatie. Bij de portfolio ondernemer is de manager kwaliteiten belangrijk. Ze zijn innovatiever dan andere ondernemers en werken het best in een team. Dit doet de portfolio ondernemer omdat het graag verantwoordelijkheden delegeert, meer expertise wil creëren en toegang tot grotere netwerk wil hebben. In tabel 1 staan de verschillen en overeenkomsten in een overzicht.

[...]