Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΦΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗ ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ALEXIS DE TOCQUEVILLE


Seminar Paper, 2010

34 Pages


Excerpt


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

2. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Ο διοικητικός συγκεντρωτισμός της απολυταρχίας και οι δομές της φεουδαρχίας στο Παλαιό Καθεστώς στη Γαλλία τον 18ο αιώνα.

3. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Η ενίσχυση του απολυταρχικού κράτους στη Γαλλία μετά τη Γαλλική Επανάσταση σύμφωνα με τον Alexis de Tocqueville.

4. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ.

Μελετώντας διάφορα κείμενα για τον Τοκβίλ και την συμβολή του στην κατανόηση της Γαλλικής Επανάστασης του 1789 είχα τη δυνατότητα να αντιληφθώ ευκρινέστερα ότι τα γεγονότα στην Ιστορία δεν είναι μονοσήμαντα. Διατηρούν πλευρές οι οποίες επιδέχονται ερμηνειών που φωτίζουν ολόκληρο το γεγονός και μας προφυλάσσουν από προκαταλήψεις οι οποίες παραμένουν ριζωμένες μέσα μας από τα προηγούμενα διαβάσματά μας και την εικόνα που έχουμε σχηματίσει για καθετί. Φαντάζομαι ότι και ο Τοκβίλ βοήθησε με τα χαρίσματά του να δούμε από ένα νέο παράθυρο τα γεγονότα της Γαλλικής Επανάστασης όπως αυτά διαρθρώνονται με τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες της εποχής αλλά και της συγκεκριμένης χώρας.

Στην Γαλλία του 18ου αιώνα η σύγκρουση ανάμεσα στο παλαιό καθεστώς και τις νέες ανερχόμενες κοινωνικές δυνάμεις ήταν οξύτατη.[1] Η ανάπτυξη της κεφαλαιοκρατικής οικονομίας δεν ενθάρρυνε την εμφάνιση νέων μορφών κοινωνικής αλληλεγγύης, καθώς η νέα αριστοκρατία του πλούτου που προερχόταν από επιχειρήσεις δεν ενδιαφερόταν να καλλιεργήσει δεσμούς κάθετης αλληλεγγύης, όπως συνέβαινε με την παλαιά φεουδαλική αριστοκρατία.[2] Οι σχέσεις μεταξύ των κοινωνικών τάξεων καθορίζονταν από την πολιτική της απολυταρχίας όπως αυτή είχε διαμορφωθεί από τον 17ο αιώνα. Η Γαλλική Επανάσταση αποτέλεσε μια μετάβαση σε μια διαφορετική ιστορική δομή και επηρέασε όλο το κοινωνικό σύστημα όχι μόνο στη Γαλλία αλλά και σε όλες τις χώρες που στέναζαν κάτω από τις ευρωπαϊκές απολυταρχίες. Τι είχε οικοδομήσει ή μάλλον ολοκληρώσει τελικά η Επανάσταση; Ένα συγκεντρωτικό κράτος οι απαρχές του οποίου βρίσκονταν βαθιά στην ύστερη φάση του παλαιού καθεστώτος της απόλυτης μοναρχίας. Το διακύβευμα για τον Τοκβίλ ήταν η λύτρωση του ανθρώπου από τις αναγκαστικές επιλογές της τυραννίας της πλειοψηφίας ή του δημοκρατικού δεσποτισμού.

Γιατί έγινε η Επανάσταση, αναρωτιέται ο Τοκβίλ. Για την κατάργηση των προνομίων θα απαντούσε αμέσως. Αλλά η έλευση του εξισωτισμού έθετε οξύ το δίλημμα: είναι δυνατόν να αποδεχθούμε ένα ισχυρό συγκεντρωτικό κράτος το οποίο βρίσκεται απέναντι σε κάθε είδους κοινωνικά προνόμια και το οποίο στήριξαν οι μάζες της Επανάστασης με αντάλλαγμα τον περιορισμό της ελευθερίας του ανθρώπου;

Ο Τοκβίλ ήταν ένας παραδοσιακός αριστοκράτης με φιλελεύθερες απόψεις και είχε εγκαίρως αντιληφθεί ότι τα πράγματα είχαν για πάντα αλλάξει στη Γαλλική κοινωνία. Ανησυχούσε όμως για την τύχη κάποιων αξιών που κατά τη γνώμη του συνείχαν μια κοινωνία που δεν είχε ως χαρακτηριστικό της την μετριότητα αλλά το μεγαλείο. Την μετριότητα και τον μικροαστισμό έφερε η Επανάσταση με την εκδίωξη της αριστοκρατίας. Ο Τοκβίλ στέκεται κριτικά απέναντι στις δύο κυρίαρχες τάσεις του φιλελευθερισμού της εποχής του: στους συντηρητικούς φιλελεύθερους και στους δημοκρατικούς φιλελεύθερους. Θεωρούσε ότι και οι δύο αυτές ομάδες δεν αντιλαμβάνονταν ούτε την αναγκαιότητα για κοινωνική ειρήνη αλλά ούτε και για την ανάπτυξη της ανθρώπινης ελευθερίας.

Ο Τοκβίλ ήταν πνευματικό παιδί του Μοντεσκιέ ιδιαίτερα λόγω των αναφορών του τελευταίου για την επικράτηση συνθηκών ανισότητας στη γαλλική κοινωνία του παλαιού καθεστώτος ως εγγυήσεως της ατομικής ελευθερίας[3] και θα μπορούσαμε να πούμε ότι για το λόγο αυτό η σχέση ελευθερίας και ισότητας στα κείμενα του Τοκβίλ διατηρεί ένα πρωταγωνιστικό ρόλο. Για το λόγο αυτό και ο Τοκβίλ θεωρείται ίσως ο πρώτος πολιτειολόγος με τη σύγχρονη αστική έννοια του όρου.[4] Ο Τοκβίλ ανήκει σε μια φιλελεύθερη σχολή σκέψης που δημιουργήθηκε στη Γαλλία τον 19ο αιώνα και κατά τη γνώμη πολλών θεωρητικών μπορεί να θεωρηθεί ως ο πατέρας του νεοφιλελεύθερου συντηρητισμού. Τον ενδιαφέρει η ανανέωση της ιδιωτικής κοινωνίας μετά την κατάρρευση των αστικών ψευδαισθήσεων ως προς την καθιέρωση της ελευθερίας.[5] Στην εργασία μας λοιπόν θα εξετάσουμε πως ο Τοκβίλ διαπιστώνει μια τάση συγκεντρωτισμού της πολιτικής εξουσίας στο επίπεδο του κράτους όπως αυτό ενσαρκώνεται πριν την Επανάσταση στην απόλυτη μοναρχία και στο πρόσωπο του βασιλιά και μετά την Επανάσταση στην εγκαθίδρυση ενός πολιτικού συγκεντρωτισμού.

Αναρωτιέται ο Τοκβίλ: ήταν απαραίτητο να περάσουμε την διελκυστίνδα μιας Επανάστασης για να φθάσουμε σε αυτό το αποτέλεσμα; Απαντά πως δεν ήταν απαραίτητο. Απλώς η Επανάσταση ολοκλήρωσε μια διαδικασία η οποία θα τελείωνε ούτως ή άλλως αλλά έγινε πιο βίαια και απότομα. Η κατάργηση των προνομίων των τάξεων του παλαιού καθεστώτος εδραίωσε μεν μια ισχυρή γραφειοκρατική διοίκηση αλλά περιόρισε τις ατομικές ελευθερίες σύμφωνα με τον Τοκβίλ. Το πρόβλημα για αυτόν ήταν η ανατροπή των δικαιωμάτων της ιδιοκτησίας και της κοινωνικής συνοχής.

Μην ξεχνάμε πως η αστική τάξη, που έπαιρνε στα χέρια της τα ηνία της οικονομίας και της κοινωνίας σταδιακά στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα, δεν ήθελε ούτε κι αυτή, όπως και ο Τοκβίλ, την ανατροπή της υφιστάμενης τάξης πραγμάτων. Μια κοινωνική τάξη πραγμάτων η οποία ενώ με την Γαλλική Επανάσταση ξεκίνησε έχοντας ως σύνθημα την ελευθερία, την ισότητα και την αδελφοσύνη, στο δρόμο απέμεινε μόνο με το πάθος για την ισότητα.

Κατά την κρίση του Τοκβίλ ο σοσιαλισμός αντιπροσώπευε την ισότητα χωρίς την ελευθερία, και αυτό τον έστρεψε μαχητικά κατά του κινήματος της επαναστατημένης εργατικής τάξης.[6]

Τον Τοκβίλ βασανίζει ένα δεύτερο εξίσου θεμελιώδες για αυτόν ερώτημα: ποιες είναι οι προοπτικές της ελευθερίας στη γαλλική κοινωνία μετά την ανατροπή του παλαιού καθεστώτος και την ισχυροποίηση ενός συγκεντρωτικού κράτους; Κεντρική θέση διατηρεί στη σκέψη του Τοκβίλ η ανανέωση της ιδιωτικής κοινωνίας, η σχέση της ιδιωτικότητας και του κράτους. Για το λόγο τούτο και είναι αξιόλογο να μελετά κανείς τα κείμενά του διότι καταφαίνεται σε αυτά η αγωνία του για το διαχωρισμό κράτους και κοινωνίας και τη διχοτόμηση δημόσιου και ιδιωτικού βίου, άσχετα βέβαια εάν εξετάζονται αυτά τα προβλήματα από την οπτική γωνία του αριστοκράτη Τοκβίλ.

Ο Τοκβίλ ζούσε το δράμα της ήττας της τάξης της αριστοκρατίας, ήττα την οποία έβλεπε ως νομοτέλεια. Το κίνητρό του ενδεχομένως αφορούσε και την προώθηση της ιδέας της ελευθερίας ως ελευθερία των λίγων απέναντι στην τυραννία της πλειοψηφίας. Για τούτο το λόγο και συνέγραψε το βιβλίο του Το Παλαιό Καθεστώς και η Επανάσταση, για να εξετάσει όπως μας λέει τη φύση και το υπόβαθρο της Γαλλικής Επανάστασης. Η Επανάσταση κατάφερε τον στόχο της, λέει ο Τοκβίλ, να εγκαθιδρύσει μια νέα κοινωνική τάξη πραγμάτων. Κατά την άποψη του Karl Lowith[7] o Τοκβίλ είχε το συναίσθημα ότι παρέμενε ένας ξεπερασμένος θαυμαστής της ελευθερίας, ενώ οι σύγχρονοί του δημοκρατικοί ήθελαν να έχουν έναν κύριο και την προθυμία για σκλαβιά την έκαναν βασικό συστατικό στοιχείο της αρετής. Αντικειμενικός στόχος της Επανάστασης έλεγε ο Τοκβίλ ήταν η εγκαθίδρυση μιας εξίσωσης των κοινωνικών συνθηκών[8].

Το παλαιό καθεστώς ήδη συγκέντρωνε τα χαρακτηριστικά ενός συγκεντρωτισμού τον οποίο αντέγραψαν οι θεσμοί μετά την Επανάσταση. Ο Τοκβίλ εξωθείται να ωραιοποιήσει το παρελθόν και την φεουδαλική οργάνωση της κοινωνίας διότι θέλει να ασκήσει κριτική στον κρατικό συγκεντρωτισμό της εποχής του. Παρουσιάζει την εξουσία των ευγενών βασισμένη στα περίφημα προνόμια ως ένα είδος τοπικής αυτοδιοίκησης η οποία θεμελιώνεται σε ένα πλαίσιο αμοιβαιότητας και συνεργασίας, ένα είδος κοινωνίας των πολιτών θα λέγαμε, μακριά από τα βλέμματα του κράτους ή της απολυταρχίας.

Η μέθοδος του Τοκβίλ ήταν να συσχετίζει τα ιστορικά γεγονότα βάσει ενός συγκεκριμένου θέματος, όπως για παράδειγμα στην ερμηνεία του για την Γαλλική Επανάσταση, εξέθεσε την άποψη ότι δεν ήταν κάτι που απότομα και ξαφνικά διέκοψε μια ιστορική συνέχεια παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος αλλά αποτέλεσε το τελευταίο στάδιο μιας μακράς διαδικασίας σταδιακής μεταλλαγής[9] των οικονομικών και κοινωνικών θεσμών της Γαλλίας. Ο Τοκβίλ είναι ο κατεξοχήν συγκριτικός κοινωνιολόγος[10] που προσπαθεί να συγκρίνει κοινωνίες και θεσμούς για να εξάγει συμπεράσματα. Αποτελεί έναν αδικημένο θεωρητικό στην πατρίδα του διότι οι Γάλλοι, επηρεασμένοι από την σχολή του Κοντ και Ντυρκέμ ασχολήθηκαν περισσότερο με την έρευνα των κοινωνικών δομών παρά των πολιτικών θεσμών. Αυτό όμως δεν αναιρεί το έργο του.

Ένα άλλο σημαντικό ερώτημα που τον βασανίζει είναι: υπο ποιες συνθήκες μια κοινωνία έχει τη δυνατότητα να αποφύγει τον δεσποτισμό στην προσπάθειά της να εγκαθιδρύσει καθεστώς ισότητας; Μπορούν να συνυπάρξουν οι κατηγορίες της ισότητας και της ελευθερίας; Στην προσπάθεια να απαντήσει αυτά τα ερωτήματα ο Τοκβίλ έχει ως βοηθό του τον Μοντιεσκιέ. Για να κατανοήσει την πολιτική ερευνά την κοινωνία. Πίστευε ότι η Γαλλία της εποχής του χρειαζόταν μια μοναρχία ενάντια στον διοικητικό συγκεντρωτισμό και την ομοιομορφία. Ο Τοκβίλ προβαίνει σε διαπιστώσεις με το έργο του Το Παλαιό Καθεστώς και η Επανάσταση. Αντιλαμβάνεται ότι δεν υπάρχει γυρισμός προς τα πίσω και θέλει απλώς να καταστήσει κατανοητά τα γεγονότα. Κατανοητά από την πολιτική τους πλευρά.

Εξετάζοντας λοιπόν και εμείς το θέμα μας για την συνέχεια του διοικητικού συγκεντρωτισμού όπως αυτός ενισχύθηκε τελικά από την Γαλλική Επανάσταση, θα ακολουθήσουμε τον Τοκβίλ στην αγωνιώδη αναζήτησή του για απάντηση στο ερώτημά του εάν η επέκταση και η σταθεροποίηση της κεντρικής κυβέρνησης στη μετεπαναστατική Γαλλία είχε ως αποτέλεσμα την διάλυση των τοπικών δεσμών, ενώσεων και κοινωνικών σχέσεων και τη δημιουργία μιας μεγάλης εθνικής κοινότητας που θα απαρτίζεται από άτομα - ιδιώτες[11] οι οποίοι καμία σχέση δεν είχαν με το μεγαλείο των αριστοκρατών του παλαιού καθεστώτος.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1.
Ο Διοικητικός συγκεντρωτισμός της απολυταρχίας και οι δομές της φεουδαρχίας στο Παλαιό Καθεστώς στη Γαλλία τον 18ο αιώνα.

ΕΝΟΤΗΤΑ Α.

Η διαδικασία κατά την οποία η απόλυτη μοναρχία απορρόφησε σταδιακά όλες τις εξουσίες οι οποίες χαρακτήριζαν το φεουδαρχικό πρότυπο οργάνωσης της κοινωνίας και ήρθε σε ρήξη με την τάξη των ευγενών.

Στη Γαλλία κατά την χρονική περίοδο μεταξύ του ΧΙΙ και ΧΙΙΙ αιώνα παρατηρείται δημογραφική και οικονομική ανάπτυξη, αναγέννηση του εμπορίου και της αστικής ζωής και σταθεροποίηση του φεουδαρχικού συστήματος. Από τον ΧΙV αιώνα και μετά η βασιλική εξουσία στο πλαίσιο της φεουδαρχικής μοναρχίας ενισχύεται[12]. Η βασιλική εξουσία σταδιακά ιεροποιείται, στην potestas προστίθεται η auctoritas. Παράλληλα με την ιεροποίηση της εξουσίας του βασιλιά παρατηρούμε την αυτονόμηση του διοικητικού πεδίου του γαλλικού κράτους. Η αυτονόμηση αυτή συνδέεται με τη διάκριση της δημόσιας σφαίρας από την ιδιωτική και τη διάκριση της κρατικής δύναμης από την κοινωνική. Το κράτος αποτελεί προϊόν αυτής της διαδικασίας εξορθολογισμού και κανονικοποίησης κάποιων λειτουργιών μέσω της οποίας οι παραδοσιακοί δεσμοί και μηχανισμοί που συνέχουν τον κοινωνικό ιστό αντικαθίστανται.

Η εγκαθίδρυση ενός απολυταρχικού κράτους στη Γαλλία του 16ου αιώνα είναι ένα γεγονός που αντανακλά και την μετάβαση σε ένα καπιταλιστικό οικονομικό σύστημα. Συγκροτείται μια διοικητική γραφειοκρατία ανεξάρτητη από την αριστοκρατία, η αριστοκρατία της τηβέννου, «noblesse de robe», και θεσμοποιείται ένας χώρος ξεχωριστός από τις παραδοσιακές κοινωνικές σχέσεις που χαρακτήριζαν την φεουδαρχία, όπως ήταν η βασσαλική υποτέλεια και η μεταφορά μέσω αυτής ενός πλαισίου δικαιωμάτων κυριαρχίας «droits seigneuriaux» στον ευγενή φεουδάρχη. Παρατηρούμε στο διάστημα μεταξύ του 16ου και 17ου αιώνα μια κρίση του φεουδαρχισμού την οποία εκμεταλλεύεται η βασιλική εξουσία θεμελιώνοντας την υπεροχή της πάνω στην ανάπτυξη της φορολογίας και στην δημιουργία ενός εθνικού στρατού ικανού να διεξάγει μακροχρόνιους πολέμους.

[...]


[1] E. J. Hobsbawm, Η Εποχή των Επαναστάσεων, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1992, σελ 86.

[2] Alexis de Tocqueville, Το Παλαιό Καθεστώς και η Επανάσταση, εισαγωγή του Π. Κιτρομηλίδη, εκδόσεις ΠΟΛΙΣ, Αθήνα 2006, σελ 16.

[3] Raymond Aron, Η εξέλιξη της κοινωνιολογικής σκέψης, Τόμος Α΄ εκδόσεις ΓΝΩΣΗ, Αθήνα 1994, σελ 319.

[4] Ρούση Γεωργίου, Το Κράτος Από τον Μακιαβέλι έως τον Βέμπερ, εκδόσεις Γκοβόστη, Αθήνα χχ, σελ 169.

[5] Ρούση Γεωργίου, αυτόθι, σελ 170.

[6] Alexis de Tocqueville, Το Παλαιό Καθεστώς και η Επανάσταση, εισαγωγή του Π. Κιτρομηλίδη, εκδόσεις ΠΟΛΙΣ, Αθήνα 2006, σελ. 30.

[7] Karl Lowith, Από τον Hegel στον Nietzsche, Τόμος Β, εκδόσεις Γνώση, Αθήνα 1987, σελ 44.

[8] Pierre Manent, Tocqueville and the Nature of Democracy, translated by John Waggoner, Rowman Publishers, 1996, σελ. 110.

[9] J. Salwyn Schapiro, “Alexis de Tocqueville, Pioneer of Democratic Liberalism in France”, Political Science Quarterly, Vol. 57, No 4 (December 1942), σελ: 550.

[10] Raymond Aron, Η εξέλιξη της κοινωνιολογικής σκέψης, Τόμος Α΄ εκδόσεις ΓΝΩΣΗ, Αθήνα 1994, σελ 316.

[11] David A. Bell, “The Public Sphere, the State and the World of Law in 18th Century France”, French Historical Studies, Vol. 17, No 4 (Autumn 1992), pp: 916.

[12] Jacques Chevallier, Διοικητική Επιστήμη, εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 1993, σσ: 128 – 143.

Excerpt out of 34 pages

Details

Title
Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΦΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗ ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ALEXIS DE TOCQUEVILLE
College
Panteion University, Athen
Author
Year
2010
Pages
34
Catalog Number
V173897
ISBN (eBook)
9783640961337
File size
553 KB
Language
Greek, Modern (1453-)
Keywords
alexis, tocqueville
Quote paper
Photios Zygoulis (Author), 2010, Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΦΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗ ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ALEXIS DE TOCQUEVILLE, Munich, GRIN Verlag, https://www.grin.com/document/173897

Comments

  • No comments yet.
Look inside the ebook
Title: Η ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΦΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗ ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ALEXIS DE TOCQUEVILLE



Upload papers

Your term paper / thesis:

- Publication as eBook and book
- High royalties for the sales
- Completely free - with ISBN
- It only takes five minutes
- Every paper finds readers

Publish now - it's free