De karakterisering van de personages op basis van hun namen in de roman "Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart" van Betje Wolff en Aagje Deken

Inhoud

1. Inleiding: die werkwijzen van karakterisering naar Rimmon- Kenan

2. Belangrijke rol van de personages in de roman

3. Overzicht van de personages in de roman

4. De namen als drager van de karaktereigenschappen
4.1 Speaking names of programmanamen
4.2. Realistische namen
4.3. Initiaalnamen

5. Conclusie: functie van karakteruitbeelding door de namen voor de roman `Sara Burgerhart`

6. Bibliografie:

Primair:

Secundair:

1. Inleiding: die werkwijzen van karakterisering naar Rimmon- Kenan

In het boek over de verhaalanalyse slaagt Rimmon- Kenan drie werkwijzen van de karakterisering van de personages voor. Volgens hem kan je de personages rechtstreeks typeren. Darmee bedoelt Rimmon- Kenan dat een persoon door een introductie aan de hand van een reeks karaktereigenschappen in het verhaal ingevoerd kan worden. Hier gaat het om zowel innerlijke als of om uiterlijke directe beschrijvingen van een romanfiguur als bij voorbeeld ` Jan was groot en zijn groote blouwe ogen doen aan zijn gestorven moeder denken.` Een ander manier waarop romanpersonages kunnen beschreven worden, is onrechtstreekse karaktrisering die ook impliciete karakterisering wordt genoemd. Hier gaat om de typering aan de hand van metonymische verhoudingen,`zo liggen de daden die een personage stelt in het verlengte van zijn karakter`^[1], wat betekent dat de omgeving, waarin een personage leeft of haar uitspraken veelzeggend voor haar karakter kunnen zijn. Ook het uiterlijke van een personage kan van beteknis voor haar karakter zijn als bij voorbeeld `Mijnheer De Langneus` kan suggereren dat mijnheer De Langneus nieuwsgierig is. Als derde werkwijze slaagt Rimmon-Kenan de karakterisering via analogie of allegorie voor. Hier gaat om de metaforische vergelijken als bij voorbeeld paard of beer.

Op basis van de boven uitgebeelde drie werkwijzen van de karakterisering naar Rimmon-Kenan probeer ik in dit werkstuk de personages uit de roman ` Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart` van Betje Wolff en Aagje Deken te typeren.

2. Belangrijke rol van de personages in de roman

De briefroman ` Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart ` verscheen in 1792 en gaat over een jonge vrouw die voor een deugdzaam leven kiest. Met deze roman wilden de auteurs noch vermaken noch verrassen maar zij wilden een zedelijke roman schrijven die ten doel heeft jonge dames te verlichten. Dat is een pedagogische briefroman waarin meer nadruk op de personages en hun gedrag dan op de intrige zelf wordt gelegd. Daarover verzekkeren de schrijvers in de voorrede tot de twede druk van de roman:`Wy schilderen u Nederlandsche karakters; mensen, die men in ons Vaderland werkelyk vindt.`^[2] De personages die Wolff en Deken ontworpen hebben, moeten dus werkelijkheidsgetrouw uitgebeeld worden, omdat zij een voorbeeld voor de lezers moeten zijn.`Zij richten zich daar in eerste aanleg tot de Nederlandse juffers, huwbare meisjes van achttien of negentien jaar uit de burgerij`.^[3] De roman doet dus beroep op de jonge meisjes en daarom kan men zeggen dat personages van deze roman een pedagogische boodschap dragen, waardoor elke apart personage van de roman een bijzondereen rol speelt. De personages als boodschapragers staan centraal in de roman. Zoals gezegd word, staan de personages centraal in de roman van Deken en Wolff. Hoe worden de personages bij Wolff en Dekken uitgebeeld? Wordt het over de innerlijke en uiterlijke karaktereigenschappen direct verteld of maken de auteurs gebruik van de anderen manieren van de karakterisering?

De vorm van de roman – briefroman heeft tot gevolg dat de vertelperspectief van ene tot andere personages verandert. Z´n vertelsituatie veroorzaakt dat in de roman geen plaats voor de rechtsreekse karakterisering is. De directe karakterisering van de personages onbreekt in ´Sara Burgerhart`. In de hele roman zijn er drie of vier pasagen waarin wordt gezegd, dat de titelheldin gouden en lang haar heeft.

De briefroman dwingt tot een ander manier van de uitbeelding van de personages. In de roman ´Sara Burgerhart` worden de personages dus vakker onrechtstreeks getypeerd op de basis van hun daden of op basis van hun namen. In de roman `Sara Burgerhart ` worden de personages door vertellingen in de brieven voorgesteld waarin wordt geschreven wat zij hebben gedaan of de namen van de personages zijn zo doorzichtig dat zij de karaktertrekken van een bepaalde persoon meteen verraden. Hier ontstaat een twijfel of de karakterisering door namen tot de metonymische volgens Rimmon- Kenan of echter tot de allegorische typering naar Hellemans en Van Hemelrijk behoort. `In het eerste geval gaat het om elementen die tot het semantische domein van de mens behoren, in het tweede gaat het om elementen die uit andere domein afkomstig zijn, in casu de hel en de hemel`<sup>[4]</sup> of dierenwereld. De karakteruitbeelding van de personages op basis van hun namen is een heel interessant onderwerp vooral als men weet dat de personages echter metonymisch dan allegorisch uitgebeeld worden. In dit werkstuk koncentreer ik me op de soort namen van de personages in de roman ` Sara Burgerhart` en probeer de karakteren van de romanhelden op die manier uittewerken. Voordat ik met de karakterisering van personages begin, zou ik de personages op basis van een schema nader willen brengen.

3. Overzicht van de personages in de roman

Wolff en Deken presenteren talrijke personages in hun roman. De personages kan men rond de hoofdfiguur Sara Burgerhart in vijf groepen delen. Dat zal ik op basis van een schema wil verduidelijken wat een hulp zal zijn om de namen van de personages nader te brengen.

De mensen over die niet veel wordt gezegd: De fijnen:

Heer R. Het wordt in het verhaal tante Hofland bij wie Sara

over hem niet veel gezegd. Dat is de persoon aan het begin van roman woont

die Sara op het slechte pad wil brengen. Benjamin, Cornelia Slimslamp

SARA Sara´s tegenstanders:

Sara´s vrienden: jonge mensen: Cornelia Hartog smeedt een

Hendrik Edeling, toekomstige complot tegen Sara omdat ze

echtgenoot zelf op Hendrik Edeling

van Sara verliefd is

Wilem Willis

Anne `Natje`Willis

Jacob en Letje Burnier

personages die voor Sara zorgen:

Abraham Blankaart, voogt van Sara

weduwe Willis en weduwe Spilgoed

4. De namen als drager van de karaktereigenschappen

In de roman Sara Burgerhart komen dri Volgens P.J. Buijnsters^[5] komen drie typen namen in de roman en dat zijn de allegorische of metonimische namen, realistische namen en initiaalnamen. Op deze drie typen namen zal ik in de volgenden paragrafen nader ingaan.

4.1 Speaking names of programmanamen

De allegorische namen waarover Buijnsters schrijft, worden ook de speaking names of programmanamen genoemd.. Alle drie begrippen staan voor de namen die op de karaktereigenschappen van de personages zinspelen. De keuze voor dit soort namen in de roman wordt door de schrijvers bewust gemaakt `omdat zij ermee aan de klassieke model van de rechtlijnigheid en consequente karakteruitbeelding wilden aansluiten.´<sup>[6]</sup> Een paar personages als de hoofdpersoon Sara Burgerhart, Hendrik Edeling, Abraham Blankaart, weduwe Spilgoed-Buigzaam, Styntje Doorzischt en Cornelia Slimpslamp zijn in de roman naar dit oude model geschetst. De karakteruitbeelding van die personages is in hoge mate schematisch,`beheerst door de oude antike leer van temperamenten, een karakter dat eens is begonnen, moet door het hele stuk hetzelfde blijven`^[7].De personages met een programmanaam heeft dus iets statisch in zijn karakter. Zijn karakter blijft van het begin tot het eind van de roman gelijk. De persoon is steeds aan zijn naam verplicht waardoor hij geen mogelijkheden heeft om zich in de loop van het verhaal te ontwikkelen. De personages met de allegorische namen zijn kunstmatig maar dat betekent niet dat zij in een zedenkundige roman als Sara Burgerhart is, niet geloofwaardig zijn.

Sara Burgerhart, Abraham Blankaart, Hendrik Edeling en weduwe Spilgoed, Styntje Doorzicht zijn in de roman positief uitgebeeld. Deze personages vertonen een goed voorbeeld voor de lezer. Zij zijn van het begin tot het eind van de roman steeds de goede personen. Op basis van bijna volkomen karakter van die personages proberen de schrijvers hun moralistische en didactische idee uit te werken. Om de personages op basis van hun namen te karakteriseren moet men op de betekenis van alle delen van de achternamen ingaan. Buijnsters die zich uitvoerig met dit thema bezighield, koncentreert zich slechts op het eerste deel van de achternamen, waarop ook Van den Berg in zijn artikel `Sara Burgerhart en haar derde stem` kritiek uitdrukt:`Ik acht het merkwaardig dat Buijnsters noch hier noch in zijn paragraaf over de romankarakters nader op de achternaam van de titelheldin ingaat en slechts terloops in zijn annotatie op het eerste deel van de samenstelling ingaat.`^[8]

[...]

^[1] Ver L. Herman en B. Vervaeck, Vertelduivels. Handboek verhaalanalyse, Nijmegen 2001, p. 74

^[2] Voorrede tot de roman eerste druk, citaat uit: P.J. Buijnsters: Karakteruitbeelding in de roman Sara Burgerhart, www. dbln.org.

^[3] P.J. Buinsters: Wolff en Deken. Een biografie, Leiden 1984, p.220.

^[4] Verteluivels, p. 75.

5 P.J.Buijnsters:Karakteruitbeelding in de roman Sara Burgerhart, www.dbln.org.

^[6] P. Van der Vliet: Wolff en Deken´s brieven aan Abraham Blankaart. Een bijdrage tot de kenis van de reformatorische verlichting, Utrecht 1982, p.234.

^[7] Wolff en Deken: Voorrede tot de roman, uit: Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart, s´Gravenhage 1782, p. 50.

^[8] W. van der Berg: Sara Burgerhart en haar derde stem, www.dbln.nl, p. 164.